'İklim krizi iklim göçlerini tetikleyebilir'

YAŞAR Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayselin Yıldız, 2050 yılına kadar iklim değişikliği nedeniyle 216 milyon kişinin yerinden olacağı ve 2030'da bunun uluslararası göçe etkilerinin görüleceğini tahmin edildiğini belirterek, iklim krizinin etkileyeceği coğrafyalar arasında Türkiye'nin de yer almasının beklendiğini söyledi.

Savaşlar, yoksulluk, terör, iç karışıklıklar gibi sebeplerle ülkelerinden göç eden mültecilere son dönemde iklim değişiklikleri ve kuraklık gibi nedenler yüzünden ülkelerinden ayrılmak zorunda kalan iklim mültecileri ekleniyor. UNESCO Uluslararası Göç Kürsüsü Yürütücüsü ve Yaşar Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Ayselin Yıldız, son dönemde daha çok duymaya başladığımız iklim mülteciliği kavramı ve hukuksal boyutunun, önümüzdeki yıllarda dünyanın öncelikli gündem maddeleri arasında yer alacağını belirtti. Doç. Dr. Ayselin Yıldız, Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Paneli'nin (IPCC) 2021'de yayınlanan raporunun, son 10 yılın, tüm zamanların en sıcak dönemi olduğunu belirttiğini vurgulayarak, "Gerekli önlemler alınmazsa en kötü senaryoya göre 2100 yılına kadar 1850-1900 dönemine kıyasla küresel ısınmanın 5,7 C derece artacağı tahmin ediliyor. Bunun ne kadar tehlikeli bir artış olduğunu açıklamak için şunu belirteyim ki Sanayi Devrimi dönemine göre dünyada küresel ısınmanın 2,5 dereceden fazla olduğu tek zaman, bundan 3 milyon yıl önceydi. Yine araştırmalar, 2025 yılından itibaren 3 milyardan fazla insanın su kıtlığı yaşayacağını öngörüyor. Deniz seviyesindeki artışla, Pasifik ada ülkelerinin yanı sıra oldukça yüksek nüfusa sahip Hindistan, Bangladeş, Pakistan gibi ülkelerde zorunlu yerinden edilmelere yol açacağı düşünülüyor" ifadelerini kullandı.

'İKLİM MÜLTECİLERİNE İLİŞKİN HUKUKİ BİR DÜZENLEME YOK'

Çevre felaketleri ve iklim değişiklikleri nedeniyle yerinden edilen ve zorunlu göçe maruz kalan insanların mültecilik durumlarının oldukça tartışmalı bir konu olduğunu dile getiren Doç. Dr. Yıldız, "İklim değişiklikleri ve kaçınılmaz etkilerine yönelik kaygılar, günümüzde daha çok hissedildiği için iklim mültecileri de yeni bir konu olarak gündeme geliyor. Mülteci hukukunun temel belgelerinden olan 1951 Cenevre Sözleşmesi'nde iklim mültecilerine ilişkin bir düzenleme yok. Diğer taraftan, iklim mültecilerine insani korunma sağlanması, temel yaşam hakkı ve insan hakları hukuku çerçevesinde ele alınması gereken bir konu. Örneğin, ciddi kuraklık ve kıtlık nedeniyle yaşadığı yeri zorunlu olarak terk etmek zorunda kalan kişileri gönüllü göçmenler değil insani korumaya ihtiyaç duyan kişiler çerçevesinde değerlendirmek gerekir" dedi.

'SAVAŞLARDAN DAHA TEHLİKELİ SORUNLARLA KARŞI KARŞIYA KALABİLİRİZ'

Doç. Dr. Ayselin Yıldız, su ve gıda kıtlığının, sadece yaşamsal ihtiyaçlar düzeyinde değil çatışma ve şiddete de neden olabilecek bir durum olduğunun altını çizerek, "Savaşların sonrasında bile güvenli ortamlar yaratabilmek mümkünken artan iklim değişikliklerine yönelik ciddi önlemler almazsak bazı coğrafyaların yaşanabilirliği asla mümkün olmayacak. Yani tüm canlılar için savaşlardan da daha tehlikeli sorunlarla karşı karşıya kalabiliriz. Bugün, pandemiden kaynaklı gıda tedarik zincirinde yaşadığımız gecikmeleri sorun olarak görürken kuraklık ve su kaynaklarında azalma nedeniyle gıda üretiminde yetersizliklerle mücadele etmek zorunda kalabiliriz. Aslında insanlar yavaş yavaş bu etkileri görüp başka bölgelere göç etmeye başladılar" diyerek uyarıda bulundu.  

'ÖNLEMLER ALINMALI'

Tüm bunların, iklimsel tahribattan önemli düzeyde etkileneceği öngörülen coğrafyalardaki ve göçün yönelebileceği bu bölgelere komşu devletler için ciddi kaygılar yarattığını ifade eden Ayselin Yıldız, "Dolayısıyla kimi ülkeler, uluslararası hukukta tanımlanan iltica hakkı kapsamının iklim mültecilerini de içerek şekilde genişletilmesine mesafeli yaklaşabiliyor. Türkiye'nin taraf olduğu Birleşmiş Milletler Küresel Göç Mutabakatı, her ne kadar yasal olarak bağlayıcı olmasa da iklim değişikliklerinden kaynaklanan yerinden edilmelerle ilgili önlemler alınmasını tavsiye ediyor. 2050 yılına kadar iklim değişikliği nedeniyle 216 milyon kişinin yerinden olacağı ve 2030'da bunun uluslararası göçe etkilerinin görüleceğini tahmin ediliyor" dedi. Doç. Dr. Yıldız, "Tarım ve Orman Bakanlığı, geçtiğimiz hafta iklim değişikliği ve tarım değerlendirme raporunu yayınladı. Rapor, Türkiye'nin su zengini olmadığını, hatta su stresi altında ülke konumunda olduğunu vurguluyor. Uluslararası araştırmaların projeksiyonlarına göre özellikle gıda güvenliğini sağlamak için öneriler sunuyor" ifadelerini kullandı.

'TÜRKİYE İKLİM KRİZİNİN ETKİLEYECEĞİ ÜLKELER ARASINDA'

Türkiye'nin, Cenevre Sözleşmesi'ni 'coğrafi sınırlama' ile kabul ettiğinden, Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu'na göre de sadece Avrupa'dan gelenlere mülteci statüsü verildiğini hatırlatan Ayselin Yıldız, "Diğer taraftan iklim krizinin ciddi derecede etkileyeceği coğrafyalar arasında sadece Türkiye'nin komşu olduğu Orta Doğu ülkeleri değil, bilakis Avrupa ülkeleri ve Akdeniz havzasında Türkiye de yer alıyor. Avrupa Çevre Ajansı'nın projeksiyonuna göre; Türkiye dahil Akdeniz Havzası'ndaki ülkeler yüksek sıcaklık artışları, orman yangınları, su kaynaklarında azalma ve biyoçeşitliliğin yok olması gibi tehlikelerle karşı karşıyayken Kuzey ve Batı Avrupa ülkeleri içinse sel, suların yükselmesi ve şiddetli fırtınalar gibi ciddi iklimsel krizlerin yaşanacağı öngörülüyor" diye konuştu.