Ayna-Zerkalo (1975)
Yönetmen: Andrey Tarkovsky
Oyuncular: Margarita Tereçova, Arseniy Tarkovsky, Alexander Misharin.
Andrei Tarkovsky yaşamı boyunca düşüncelerini, tutkularını, anılarını, hayallerini, inancını filmlerine yansıttı. Toplumsal gerçekçi sinemasını dikte ederken zihninin yansımasını perdeye işledi, dokudu. Auteur sineması diyebileceğimiz, kişisel bir iklimi diğer ustalar Antonioni, Ozu, Bergman, Kurosawa, Fellini, Bresson ile yarattı.
En kişisel filmi diyebileceğimiz “Ayna-Zerkalo”da annesi ile olan ilişkisini anlattı, çocukluk anılarına döndü. Hafızasına kazınmış olayları, savaşların haftalık haber programı görüntülerini bu anılar defterine ekledi.
Nedir hafızadaki olaylar... 1943, 2. Dünya Savaşı’nda Rus Ordusunun, Sivaş Gölü’nde çamura bata çıka, bataklığın ufuk çizgisine doğru ilerlemesi veya Çin Kültür Devrimi’nden ellerinde Mao kitabı halkın coşkusunu kaydetmiş gerçek görüntüler.
İspanya İç Savaşı’nda sokaklarda toplanan veya vurulan insanların haber nitelikli çekimleri. Hepsi Tarkovsky’nin belleğinden..
Eklenen hayaller de var, annenin yerden havalanışı gibi; çok sevdiği doğa metaforları, Antik Çağ elementleri olan su, ateş, toprak, rüzgar gibi.
Ateş her zaman onun metaforlarında yıkılış veya ayrılık sembolü oldu.
Suyun akışı zamanı, rüzgar kaybedilenleri, özlenenleri, toprak yaşamı simgeledi.
“Ayna” dönemin Komünist Parti’nin görüşlerine ters düşmüş Tarkovsky filmlerinden oldu. Zaten hangi Tarkovsky filmi olmadı ki?
Şiirsel sinemanın en has örneği olan “Ayna”’da arka planda şair babası Arseny Tarkovsky’nin şiirleri, bizzat kendi sesinden akar.
Anlatıcının annesini oynayan, Margarita Tereçova sade güzelliği ve oyunculuğuyla Tarkovsky’nin zihnindeki resimlere hayat vermiş. Anne olarak olağanüstü oyunculuğunu tam yansıtamadığına inanan Tarkovsky, ona ikinci bir karakter olarak anlatıcının karısını vermiş. Siyah beyaz çekilmiş bölümlerde, anlatıcı ve karısı arasındaki diyaloglar hikayeye serpiştirilmiş.
Tarkovsky filmi canından çok sevdiği ve çok iyi tanıdığı insanların hayatlarını yeniden canlandırma amacıyla yaptığını söylemişti. Bir nevi minnet borcunu ödeme. Zamanı, anılarını mühürleme yolu.
Yazıyı yine Tarkovsky’nin sinema üzerine olan görüşleriyle bitireyim: “Koca bir evreni içinde taşıyan insan, işte benim tek ilgi odağım. Hayat, her zaman hayal gücümüzden daha zengindir. Ben de, sinema sanatıyla seyirciye, perdede hayatın gerçek akışını neredeyse hiç bozmadan aktarma yeteneğini taşımak istiyorum. Sinema sanatının gerçek şiirsel özü burada yatar.”
Tarkovsky’nin 3 başyapıtı “Ayna”, “Stalker-İz Sürücü” ve “Solaris”, dijital temizlenmiş kopya olarak tekrar gösterimde. Onun sinemasını tanımak için mükemmel bir fırsat.
YORUMLAR